Gedichte und Geschichten in der Mundart des Hunsrückortes Reidenhausen
(im Dialekt der Umgebung Rehnse, Rähnesse, Rälehouse, Rärehouse genannt)
Verfasst von Richard Theisen, Koblenz-Lay
Der neue Lehrer mit den Kindern übt
den Gebrauch von Zahlwörtern, die es so gibt.
Do mäldt sich zum Schluss on heefd die Hand
en gewitzda, peffija Rehnsa Quannt
onn saät: „Herr Lehra, dat emma einförmig sei
ooch dat Zahlwort Zwei, ess mia net ganz einerlei,
die giffd et doch dräimool en oosem Platt,
jenodämm wat fia’e Geschlecht dat Hauptwort hat.
Ess et sächlich, dann hääßt et einfach Zwää.
Äich kann joo doozo mool Bäispella gää:
zwää Häisa, Däafa, Mädcha, Kenna,
zwää Hehna, Häffda, Källwa, Renna.
Klingt weiblich dat Nennwort, ess et suu:
grondsätzlich senn et dann emma Zwu,,
- zwu Fraae, Megge, Tasse, Tante,
zwu Katze, Wiese, Ecke, Kante.
Wenn awwa dat Dingwort ess maskulin
dann hääßt et kääß annerschda als Zwiien,
- zwiien Männa, Junge, Äbbel, Desch,
zwiien Balle, Greffel, Grosche, Fesch “.
Darauf der Junglehrer verlegen spricht:
„Mein liebes Kind, das glaub’ ich nicht“.
„Enn doch“ saät dä Panz, „ganz sicher ess et su,
mia saa’n allegaare zwää, zwiien onn zwu.
Äich kennt’ et beschwöre met mäine Hänn
onn zwiien Finger met Spouz an jerem Änn.“ 2)
Der Lehrer war bald eines Besseren belehrt:
es war völlig korrekt, was er hier gehört.
1) Bis 1967 hatte Reidenhausen eine einklassige Volksschule.
2) Zwei mit Spucke befeuchtete Finger hebend, wurde früher in Rehnse
unter Kindern „geschwört“
Richard Theisen, Koblenz-Lay
Loo se’ma doch näilisch bäigefall
su Wäada, die ma em Huhdäitsch net fennt.
Wenn ich die emes Fremmes explizeere sall
wead dä dänke: dä Mann lo spennt !
Äich well se flodd mol uffzehle häii
konterbont onn net schreftgeliat.
Et senn awwa ooch en Häad dobäii
die ma hout baal ga’nemmi hiat.
Arangs, zäirisch, kräggse, hälisch
dussma, geschotzt, flennere, nälisch
allgebodd, Emmst, trändele, Korres
dessde, Groobe, dommele, Schnorres.
Liewägga, draai, elännere, Boogat
giagse, Klousda, gieewe, Toobat
Bäiss, affäad, häiwels, Schodd
Dolleg, braamele, mäggalisch, klodd.
Schleggsa(ck), waan, klääne, Schwelles
waggarisch, Stief, tachtele, Drelles
dabba, gamma, Ruudloof, sprännse
Schläida, naau, Grobbsack, flännse.
Ääsje, ongemällisch, rannsele, Storre,
Dääds, kabaawel, schossele, Schmorre
woamäddsich, fouse, schlemb, schläii,
schäbb, Plodde, ääbsch, Hawäii.
Gemelda, stääwele, minkse, Knoude
winsch, fladeere, Schossbes, Roude
Probbele, kaarisch, Fräng-gel, flabbich
gläise, tooke, Grollesse, schabbich.
Wer oos Platt schwätzt kännt uff jere Fall
noch annere Ousdregg genooch
di ma geliat onn bekebbt hott iwwer’all
on dänk ääs: alles ohne Schul onn Booch !
Richard Theisen, Koblenz-Lay
(Scherzgedicht)
Et woa emmer äh gruß Ereignis ab dä 50er Joah,
wenn „Tag der offenen Tür“ onn fia all’ „dä Hahn uff“ woa.
Die Äa Bääs hott domols ongeloh
jeres Mol baal Honnertdousend Läit aagezooh.
Wat soss gehaim woa konnt ma jo ganz ous der Näh
on zom Abschluss en waachhalsisch Flugschau seh.
Erendwann su Afang der 60er Joahr
dann ooch en Büchel mol Großfluuchdaach woa.
Et Jabo-Geschwader, su horr-et gehääß
beet Attraktione wie die Hahn Äa Bääs.
Dat woa ooch en Rehnse en Sensation
mia Junge honn am Backes gestann, on harr-en die Red dovon.
Es kläna Panz deet loustere, mol fia däa Schar, mol dohenna,
bis äa dann gestebbt woa ess – wäil: dat wäa jo näist für Kenna.
Do ess äa dann abb onn reeft zreck, wie äa sicha woa fia Ress:
„Äich wääß awwa doch, dat met Sonnoch en Büchel dä Hahn uff ess...“
Richard Theisen, Koblenz-Lay
Äbbes ous däa Kenndhäät ess mia noch fresch en Erinnarung: äh schie Spill met bissje Gehaimnis.
Wenn owens em secks die Bätglock gelout hott, mooste ma häim. Dat woa Oada von dahäm onn ooch vom Lehra. Awwa eh mia Kenna, Junge wie Mädcha, dann oussenanna senn, ho-mma oos die „Schlofzick“ gää – egal, ob ma se zwäät orra met mieh se saame woa. Bommsdisch hot äina met däa Hand enn annarä bereat, „Schlofzick“ geroof onn ess dann fottgerannt. Dä anna moost dann versooche, die Schlofzick zrecksegää orra, we-mma mie Kenna woare, eemes anneres uff dieselwisch Aat wäira se gää. Dat woa dann emma noch en Jacht em Doaf, während onn bissje no dämm Bätglockläire. Oft koom ma dahäm aah onn hot gefocht.
Die Schlofzick woll neemes met häim holle. Warr-et domet uff sich hat, wääß ich ooch hout noch net genaau. Wahschäinlich horr-et met dämm Nachtmahr orra Alp se doh, äh Schreckgespänst, wat no aldem Volksgloowe naächs bäim Trääme ufftaucht (Albtroum) onn de Schlof stiat. En manche Gäjende, honn äich gelääß, hääßt et Cincuit. Vielläicht ess dat bäi oos uff „Zick“ vakeazt woa.
Jeerefalls: Schlofzick gää woa noch äbbes Schienes am Änn von-nem Daach. Onn we-mma se behall hott, woa-ret jo net fia lang. Am näste Owend komma se jo wirra loos weere. Onn good geschloof hottma jo trotzdämm. Wu äh good Gewisse woa, konn ooch die Zick orra dä Alp näist ousrichte. Dat woa frea schu su…
Et ess iwwerijens schreftlich iwwaliwwat, dat ma sich fia mieh wie honnat Joah schu en Rehnse die Schlofzick gää hott – als Kennd nadealisch…
Die Ustawies (Die Osterwiese)
Mia harren frea en Rehnse an Ustarä en Brouch, dä et enn dä Nobaschdäafa net gää hott. Määstens ustamoones noh da Keasch orra Nommdaachs noh däa Vespa senn mia Kenna uff die Ustawies gang. Et horr-a zwuu gää: Masdascha Wies onn Schounasch Wies. Uff jeera woaren zwiien Bääm, en gruse onn en kläne. Iwwa dä gruse honn die Junge Ustaaiija geflennert, die Mädcha iwwa dä klänare. Wenn et net grad enn em Geäst orra em Graas uff-em Stäänsche orra Helzje geland ess, konn su-e Aiij em Rekord mieh wie 30 mool iwwa dä Baam fle-ä, biss et kabodd woa. Woa ma säin Ustaaiija loos, hott ma dä annere zogeguckt. Jeera Woaf woa spannend: bläift et ganz orra net, dat Aiij. Am Änn woa nadealisch käint mieh ganz. Dat, wat von-nem zadäbbadde Aiij noch iwwarisch woa, hott ma dann gäss. Äich sehn hout noch die ville bonnte Schale, die donoh enn däa Wies remgelää honn.
Wie mäin zwää Kenna klän woare, honn äich dääne dovon vazeelt. Dat wollten se net glääwe. Wie ma du Ustarä uffm Honsreck woare, honn mia et ousproweat. 19 mool hott dä Sohn ä Ustaaiij iwwa dä Baam gewoaf, bis et gehimmelt woa. Dat woa mäin Kenna äh Erlebnis, wu se sich hout noch dra erinnerä kenne.
Schad, de Brouch giffd et net mie. Dobäi härren die Kenna houtsedaach vill mieh Ustaaiija se wäafe, wie mia frea. Mia harre mannichmool Nommdaachs schu kää mieh. Ma horr-a jo oo-noch gebroucht fia se tucke met annere Kenna orra dahääm. Äich mäne, et woa en ganz seltene Brouch, dä mia en Rehnse met oosa Ustawies harre. Fia Joahre hott die „Rhäin-Zäirung“ enn ihrem Verbreitungsgebiet enn Umfrage gemach zom Brouchtum an Ustarä. Enn ganz Säit voll hott se anschließend dozoo veröffentlicht. Awwa, dat Kenna Ustaaiija iwwa en Baam wäafe, dat horr-et en Ääfel, Honsreck onn Westerwall neerens gää.
Vom "Gläise" im Winter erzählt diese Abhandlung aus Reidenhausen.reidenhausenrtheisenglaeise.pdf [277 KB]
Quelle: Richard Theisen, Reisenhausen